Materieelvernieuwing en -verschuivingen bij begin dienstregelingjaar2024

Hallo Marty en andere busvrienden,

Rond 1978 was ik niet zo gecharmeerd van het feit dat kleine OV-ondernemingen, ook bedrijven die het in mijn ogen heel goed deden, zich mede onder druk van de Rijksoverheid genoodzaakt zagen, hun dienstenpakket aan grotere buurbedrijven over te dragen. Die grotere bedrijven waren meestal dochterondernemingen van NS, en daardoor indirect in handen van het Rijk. Daarom wierp ik, misschien wel als eerste in Nederland, in een vakblad het idee op om in plaats daarvan door middel van aanbesteding en gunning groepjes van OV-lijnen toe te delen aan het bedrijf dat de meeste kwaliteit kon bieden tegen gegeven kosten, dan wel tegen de laagste kosten een vereist kwaliteitsniveau zou leveren.

Ik sta nog steeds achter deze aanpak, maar zie in het aanbestedingssysteem zoals zich dat (geheel onafhankelijk van mijn "voorzet" natuurlijk) in de afgelopen ruim twintig jaar heeft ontwikkeld, wel wat verschillen ten opzichte van wat ik destijds voor ogen had. Vooral hierin, dat: 1. de concessiegebieden steeds groter zijn geworden, waardoor alleen grote (meestal internationale) concerns nog zonder al te veel risico's van kapitaalvernietiging of boetes tegen elkaar op kunnen bieden; 2. nogal eens méér op kosten dan op kwaliteit wordt gelet (waardoor een aanbesteding soms niet veel meer is dan een poging tot een niet al te klantonvriendelijke bezuinigingsoperatie); 3. blijkbaar bij de opdrachtgevers in sommige gevallen de kennis en deskundigheid ontbreekt om te beoordelen of bepaalde offertes wel realistisch zijn. Een gevolg hiervan kan zijn dat er op één dag te veel tegelijkertijd moet worden veranderd en dat er geen degelijke noodplannen klaarliggen als bijvoorbeeld de beloofde nieuwe bussen niet op tijd arriveren, het aantal beschikbare chauffeurs te laag is of bedachte rijtijden te krap blijken. Goede dienstregeling- en dienstuitvoeringsinformatie aan de reizigers schiet er ook nog wel eens bij in.

De ingang van het nieuwe dienstregelingjaar 2024 (voor de meeste gebieden op 10 december j.l.) moet in dit opzicht wel als een dieptepunt worden gezien. Althans, ik hoop dat de toekomst dat zal bevestigen.

In drie (voormalige) concessiegebieden (Twente, IJsselmond/Lelystad, Zaanstreek) verscheen een nieuwe vervoerder die in de offertefase een dienstregeling met verbeteringen en volledige inzet van elektrische bussen vanaf de aanvang had beloofd. Slechts in één van deze gebieden verschenen daadwerkelijk vanaf het begin nieuwe bussen. Althans een deel van het totaal aantal, ongeveer 60 van de 104 bestelde wagens. Daardoor kon ik op de eerste dag, een zondag, uitsluitend nieuwe elektrische Volvo 7900-bussen (genummerd in de 4800- en 4900-groep) op de lijndiensten van Arriva in Twente aantreffen. Wel bleek er af en toe sprake te zijn van rituitval en vertragingen. Oorzaken bleken te liggen in onder meer problemen met c.q. onduidelijkheden voor het personeel inzake het laadproces. Op de maandag daarna - ik logeerde een paar dagen te Ootmarsum - constateerde ik ook een moeizame doorstroming op het voor veel lijnen cruciale traject tussen station en centrum te Enschede. Dit werd verergerd door het nog niet goed functioneren van het verkeerslichtenbeïnvloedingssysteem (KAR), chauffeurs die bijvoorbeeld de handrem niet wisten los te krijgen of problemen hadden met de nieuwe wagenverkoopapparatuur, alsmede het trage optrekken van de nieuwe bussen. Dat laatste was mijzelf niet eens zozeer opgevallen - wellicht hadden sommige chauffeurs nog herinneringen aan de pijlsnelle Volvo B10M- en B10R-dieselbussen uit de dagen van de TET en waren hun verwachtingen daardoor te hoog gespannen -, maar dit bleek een kwestie van instelling van "software"-parameters te zijn en kon vrij gemakkelijk worden verholpen. Ook klaagden chauffeurs over krappe rijtijden en over een hun onwelgevallige opzet van de diensten. Dit laatste is nog steeds een punt van discussie tussen werkgever en werknemers.

Overigens waren voor de buurtbuslijnen in al deze gebieden nieuwe, niet-elektrische VW Crafter-busjes aangeschaft; bij Arriva genummerd in de 6800-groep, bij EBS in de 9300-groep.

Het materieeltekort in Twente gedurende de beginperiode kon Arriva met eigen bestaand materieel opvangen. Een belangrijke rol hierbij vervulden de van de stadsdienst Lelystad vrijgekomen, (oorspronkelijk Friese) korte VDL Ambassadors uit de 8600-groep en een aantal Ambassadors van Brabantse origine (8200-groep), die in Zuid-Holland werden "vastgehouden" om in het komend voorjaar nog eenmaal dienst te doen op de Keukenhof-lijnen. Kleinere aantallen bussen konden worden uitgeleend vanuit de nabijgelegen concessie Achterhoek/Rivierenland (VDL Citea's, wederom met Friese herkomst, uit de 8500-groep, en ook de oorspronkelijk Zuidhollandse bus 8734), vanuit het reguliere wagenpark in Zuid-Holland (enkele VDL Citea's, waaronder de afgebeelde bus 8728, en ook gedurende een korte tijd de R-Net Volvo 8900-bus 7713), vanuit Noord-Brabant (in ieder geval de VDL Citea-wagens 8990 en 8992 en de Volvo 8900-bussen 7269 en 7270, maar ook de Volvo 8700-"reserve"bus 7297 en - heel mooi bedacht! - de hybride Volvo 7900-eenling 7299) en vanuit Limburg (afgebeeld: VDL Citea-bussen 9005 en 9025 en de kortere soortgenoten 9169 en 9171).

In Enschede verschijnen af en toe natuurlijk tevens (nu ook weer in de avond en weekends!) Arriva-bussen op de Achterhoekse sneldiensten 73 en 74; daarbij trof ik VDL Citea-bussen en ook nog een oude Ambassador aan, de 8446.

Als ik mag afgaan op gegevens volgens Busposities.nl, waren op 2 januari j.l. nog 19 van de bestelde nieuwe Volvo's niet op de lijndienst ingezet. Op 8 januari was dit aantal gedaald tot 9, op 13 januari tot 4 en op de 30e januari hadden al deze bussen in ieder geval al eens dienstgedaan.

Ook de treindienst Oldenzaal - Hengelo Ov. - Zutphen v.v. heeft Arriva van Syntus overgenomen.

De eigenaar van Syntus, Keolis, heeft daarentegen de treindienst Amersfoort- Barneveld - Ede-Wageningen v.v. aan Connexxion weten te ontfutselen. Op deze blauwe Stadtler-treinen bespeurde ik vooralsnog alleen de nieuwe productnaam "RRReis", die overigens met deze concessiewisselingen ook in Twente en IJsselmond/Lelystad is doorgevoerd.

Hierbij is het provinciegrensoverschrijdende concessiegebied IJsselmond/Lelystad, conform eerdere planning, aan het nog grotere "IJssel en Vecht" toegevoegd en daarmee aan EBS toegewezen. Ook hier ernstige problemen met rituitval en vertragingen! En aangezien in dit gebied ook een personeelstekort speelt, ziet EBS geen kans op een snelle oplossing. De huidige stand van zaken houdt zelfs in dat er vanaf april a.s. een afgeschaalde dienstregeling voor de rest van het dienstregelingsjaar zal worden ingevoerd en dat het tot die tijd behelpen blijft, met veel (ca. 10%) kans op rituitval. Het nog ontbreken van nieuwe (bij EBUSCO bestelde) bussen is opgevangen met de overname van een deel van de bij Syntus overbodig geworden Twentse VDL Citea-vloot. Deze tijdelijk in te zetten bussen behouden de rode Twentse kleur. In het begin reden de meeste bussen ook nog met de beschildering van het Twentse Ros rond, die in Twente zelf node wordt gemist (alleen binnenin de bussen mocht Arriva er nog een plekje voor reserveren). De wagennummers van Syntus (3100-groep, met een kleine uitloop in de 3200-groep) zijn door EBS vervangen door hoge wagennummers in de 4100-groep. De diensten in het "oude" en het "nieuwe" "IJssel & Vecht" lopen in elkaar over (er is zelfs een nieuwe lijn 147 Dronten - Harderwijk - Barneveld v.v., in plaats van de combinatie 147/205, ontstaan). Mede daardoor zijn er nu ook rode Citea's op bepaalde Veluwse en Sallandse lijnen te zien, terwijl de voormalige OV Regio-IJsselmond- en Arriva-Lelystad-chauffeurs alvast aan elektrische bussen van het niet zo populaire merk BYD (o.a. 2100-groep, en 2700-groep voor de "snelRRReis"-lijnen) mogen wennen. De "baby-BYD"-jes van de 2400-groep, die Keolis destijds speciaal voor de stadsdienst Lelystad had besteld, trof ik slechts sporadisch op deze stadsdienst aan. In de begintijd vielen mij in dit gebied veel niet-kloppende lijnnummers en bestemmingen in de filmkasten op. Enigszins komisch was dat op de eerste dinsdagmiddag van de nieuwe dienstregeling op het grote vertrektijdenbord te Lelystad geen enkele EBS-bus werd vermeld, maar wel de eenmaal daagse (!) rit van Connexxion-lijn 150 naar Enkhuizen en Wervershoof.

Als "achtervangers" had EBS een aantal hybride Mercedes Citaro-groengasbussen vanuit Haaglanden naar de Flevopolders gestuurd, die echter al spoedig huiswaarts keerden. Het lukte mij nog, een opname te maken van de wagens 5151 en 5156 te Lelystad resp. Emmeloord. Enige tijd later kwam ik precies deze zelfde twee bussen weer op het busstation te Naaldwijk tegen, net voordat ik mijn kleinzoon van school zou afhalen!

Aan de uitbesteding van lijnen aan onderaannemers in dit gebied heeft EBS niet veel veranderd. Met de ex-GVB gelede Mercedes Citaro-bussen 724 (?) en 725 verzorgt Gebo Tours ("Hello Bus") lijn 247 tussen Harderwijk en het Walibi-park (aldus in de Kerstvakantie geconstateerd), maar ook versterkingsritten op "snelRRReis"-lijn 207 (voorheen lijn 148) tussen Harderwijk en Lelystad. BusiNext/TCR neemt nog steeds de lijndienst tussen Almere en Zeewolde via de Eemhof (lijn 150, in plaats van lijn 160) voor zijn rekening. Er zou een relatief nieuwe tweedehands VDL Citea-bus (816) voor deze lijn in gebruik worden genomen, maar tot nu toe zag ik hier alleen de al 17 jaar oude VDL Ambassador (ex-VEOLIA!) bus 568.

Interessant was ook de waargenomen binnenkomst te Harderwijk van een ogenschijnlijke (toch nog!) Syntus-bus. Dit was echter een aan Van Kooten in beheer gegeven bus, bedoeld voor diensten van Syntus Utrecht (wagennummer 203 resp. 1031), maar nu vanuit Amersfoort ingezet op schoollijn 620 van EBS. Op andere afbeeldingen is te zien dat Van Kooten met MAN Lion's Regio-bus 52 de schoollijn 651 tussen Apeldoorn en Ede bedient.

De Transdev-groep is het overschietende materieel van OV Regio IJsselmond op verschillende wijzen gaan benutten. De bijna tien jaar oude IVECO Crossway-bussen (5500-groep) mochten zowel het concessiegebied "Veluwe Zuid" (alwaar de bussen onder de naam "Transdev" rijden) als het concessiegebied "Noord-Brabant Zuid-Oost" van Hermes afhelpen van hun oude Ambassadors. In "Veluwe Zuid" reden al nieuwere IVECO Crossway-bussen (2700-groep), die in het concessiegebied Amstelland/Meerlanden van Connexxion na relatief korte tijd plaats moesten maken voor nieuw elektrisch materieel. Om dezelfde reden kon OV Regio IJsselmond al enkele jaren beschikken over een aantal gelede Solaris-DAF-bussen (9300-groep), die nu eveneens in "Veluwe Zuid" terechtkwamen. De concessie "Veluwe Zuid" oogt als geheel nu een stuk moderner dan toen deze een jaar eerder als een soort "rijdend busmuseum" van start was gegaan. Naast de genoemde IVECO's en gelede Solarissen trof ik toch nog enkele oudere gelede Mercedes Citaro-bussen aan (9200-groep), natuurlijk ook enkele eveneens in Amstelland/Meerlanden begonnen Mercedes Capacity-bussen, bestemd voor "studentenlijn" 303 tussen Ede en Wageningen (hogere nummers in 9300-groep), enkele VDL Citea-bussen (5800-groep, oorspronkelijk 5400-groep bij VEOLIA) en het donkere busje van Noot voor het Hoge Veluwe-lijntje 106. De beide Volvo 8700-bussen 5737 en 5738 zijn hier ook nog in dienst, maar een van de twee wordt steeds door Noot gebruikt op schoollijn 679 tussen De Valk en Amersfoort. In Zuid-Oost-Brabant vinden de 5500-IVECO's onder meer gezelschap van 13-meter VDL Citea-bussen uit de 1200-groep.

Voor de 15-meter VDL Citea-bussen (4300-groep en bus 5760) en de Volvo 8700-bussen (5700-groep) die eveneens bij OV Regio IJsselmond vrijkwamen, was aanvankelijk niet duidelijk of deze nog elders bij het Transdev-concern zouden worden ingezet. Maar enkele van deze lange VDL-wagens uit 2014 mogen nu meelopen op R-Net-lijn 346 in Amstelland/Meerlanden tussen Haarlem en Amsterdam-Zuid, ter afwisseling van de ex-TCR VDL-dubbeldekkers uit de 1100-groep. Bij avondlicht kon ik de (nog blauwe) 4312 in deze nieuwe rol vastleggen. Ook in het donker helaas, kon ik zelfs nog nèt meemaken dat in het concessiegebied "Gooi & Vechtstreek" kortstondig een beroep werd gedaan op enkele van de vrijgekomen Volvo 8700-bussen, die inmiddels 14 tot 15 jaar oud zijn. De 5741 hield het na een rit op stadslijn 1 te Hilversum verder voor gezien. Ook de wagens 5745 en 5748 hebben eerder een paar diensten in dit gebied gereden. Dat gold overigens ook voor de VDL-tandemasser 5760, die zijn leven hier jaren geleden was begonnen. Nog wat contextuele plaatjes uit concessiegebied "Gooi & Vechtstreek": het hoogste wagennummer onder de nog in aflevering zijnde elektrische EBUSCO-wagens dat ik hier aantrof, was 2208; van de bijna 17 jaar oude, ex-VEOLIA Ambassadors was onder meer de 5835 nog in dienst, hier afgebeeld naast de elektrische, uit Noord-Holland Noord afkomstige VDL Citea-bus 7645.

De problemen bij EBS in de Zaanstreek zijn zo mogelijk nog groter dan in concessiegebied "IJssel & Vecht". Ook hier personeelstekorten, terwijl de verwachte elektrische bussen, ditmaal van VDL, niet op tijd beschikbaar zijn. De materieelnood wordt enerzijds geledigd met overgenomen VDL Citea's uit Berlijn (D.), die de gele streek-kleur van EBS hebben, en anderzijds met van Connexxion overgenomen VDL Ambassadors (hogere nummers uit 3500-groep) uit deze zelfde Zaanstreek. Beide series overgenomen VDL-bussen hebben nieuwe wagennummers in de 4100-groep gekregen, aansluitend op de wagennummers van de 12 jaar oude Scania Omnilink-bussen waarmee EBS al sinds de start van dit bedrijf in het Waterland rijdt (genummerd vanaf 4001). Bijna alle van Connexxion overgenomen wagens zijn R-Net-bussen. Er verschijnen wel berichten dat deze inmiddels 13 jaar oude bussen in een zeer slechte staat zouden verkeren. Regelmatig zijn er nu ook Waterlandse Scania's in de Zaanstreek te zien. Men kan op de inzet in het Waterland voorlopig een beetje besparen doordat EBS vanwege wegwerkzaamheden een jaar lang niet mag doorrijden naar station Amsterdam Centraal en alle betreffende lijnen tijdelijk zijn ingekort tot metrostation Noord. In het Waterland zelf is aan de materieelinzet weinig veranderd: deze omvat ook onder meer gelede Scania Omnilink-bussen (1001 tot en met 1025), tussentijds aangeschafte gelede elektrische VDL Citea-bussen (1031 tot en met 1040) en gele Scania Omnilink-streekbussen (5000-groep).

Er zijn twee gecombineerde, reguliere lijnen door de gebieden van Waterland en Zaanstreek ontstaan: lijn 111 tussen Zaandam en Marken, via metrostation Noord te Amsterdam, en lijn 67 tussen Zaandam en Purmerend via Wormer. Het kleine materieel op lijn 67 (9100-groep) oogt nieuw, maar deze elektrische VDL Midcity-bussen zijn overgeschoten uit een eerder door Connexxion afgekeurde, grotere serie van dit soort busjes die oorspronkelijk was bestemd voor Noord-Holland Noord. Tijdens een rit op deze lijn viel mij, althans achterin, het gebrek aan comfort bij het berijden van hobbelige weggetjes op.

Alleen over buurtbuslijn 456, waarop ik de nieuwe VW Crafter-bus 9347 waarnam, schijnt iedereen tevreden te zijn. EBS zag zich in dit gebied genoodzaakt, vooralsnog - met een paar uitzonderingen - volgens de vakantiedienstregeling te rijden en op zaterdag als op zondag.

Met enige zorg toch nog voorspoed in en op de bus toegewenst!

Dick
 

(c) OV in Boskoop - Alle rechten voorbehouden-Overname in gedrukte of digitale vorm zonder toestemming niet toegestaan